RK Parochie van Onze Lieve Vrouw, Koningin van de Vrede
Vredeskerkplein 1 1072 JT Amsterdam
VREDESKERK VERZETSGROEP
Op 4 mei 2006 vond de officiele herdenking plaats in aanwezigheid van bisschop Jos Punt en burgemeester Job Cohen. Hierna volgt het overzicht van de gebeurtenissen tijdens de herdenking en de toespraak van de burgemeester.
Herdenking van de Verzetsgroep Vredeskerk (Nederlands Oranje Leger) op 4 mei 2006.
10. 00u Bijeenkomen van de nabestaanden van verzetsgroep plus
organisatoren. Koffie achter in kerk.
De plaatsing van de relikwieën in de altaartafel wordt bekeken. Deze worden vervolgens neergelegd op een extra credens-tafel aan de kant van de ambo.
11.30u Aankomst bisschop.
11.45u Aankomst burgemeester. Orgelspel.
11.50u Verwelkoming door pastor Valkering (5 min.) en vervolgens
vertellen de volgende mensen (kort!) "hun verhaal" bij de
voorwerpen die ze vervolgens een plek geven in de
altaartafel:
o Herman Fontijn: zijn boek (dat hij ook overhandigt aan
bisschop en burgemeester); de gevangenenbroek uit
Dachau; twee stenen uit Natzweiler en Dachau; een
communiedoosje dat in Natzweiler werd gemaakt;
uitnodiging voor na-oorlogse lezing van Jan Robert)
(5 min).
o Gonneke Botman: de aankomstlijst van de groep in
Buchenwald; steen plus houweel uit Buchenwald;
brieven van haar vader aan haar moeder;
gebedenboek uit Jena; brieven aan kapelaan Vosskühler;
twee foto's van pater H. Tylt O.Praem. - voorganger in
de geheime misvieringen in het kamp (3 min.).
o Leny Fontaine: labels van waszakken waarin kleine
briefjes verborgen zaten; een brief vanuit Duitsland van
haar vader aan haar moeder; de rozenkrans van
touw van Frans Fontaine; oorkonde behorend bij het
postuum uitgereikte verzetsherdenkingskruis;
overlijdensannonce (3 min.).
o Emie Roël: brief van Jacques Roël aan zijn dochter
Emie (3 min.)
o Wim Meijer: brief van Jaap van Leeuwen over een jas, van
Leo Meijer gekregen, die hem het leven heeft gered
(3 min).
o Jacqueline Tweebeeke: door haar oom in de gevangenis
van de Weteringschans zelfgemaakt kaartspel (1 min).
o Bijdrage dhr. A. Kootwijk: zak gevangenispak met het
nummer van zijn broer (1 min.)
12.15u Muzikale meditatie (orgel/zang) (3 min).
​
12.18u Toespraak burgemeester. De burgemeester deponeert aan het
einde daarvan het boek "Parochie in de hel" in de altaartafel.
​
12.28u Gonneke Botman overhandigt aan bisschop Punt altaarlinnen en
een kruisje, in Buchenwald gebruikt bij geheime vieringen van
de H. Eucharistie: Zij verzoekt hem daarmee vandaag ook voor
te gaan in de viering.
​
12.30u Dankwoord aan de burgemeester, muzikaal intermezzo en begin
van de viering.
Tijdens de viering (Eucharistieviering m.m.v. Salve Reginakoor)
Voorbeden:
* Herman Fontijn: noemt de namen van zijn makkers, van
kapelaan Vosskühler, van twee broeders van de school in de
Roerstraat (?) en van Jos Bekkers, de architect van de
Vredeskerk.
* Gonneke Botman: twee voorbedes, één met het oog op de
actualiteit van onze wereld en één voor de kerk.
Bij de offerande worden ook de bidprentjes van de omgekomen
mannen en het portret van Titus Brandsma op de altaartafel
neergelegd.
* Schriflezingen: uit de Romeinenbrief (8, 31-39; door Wim
Meijer gelezen) en uit het Johannes-evangelie (6, 44-51).
Toespraak van burgemeester Cohen in de Vredeskerk op 4 mei 2006
Dames en heren,
Ik ben onder de indruk van elk van de verhalen van voorgaande sprekers over hun geschiedenis, over hun dierbaren en over hun dierbare voorwerpen. Op deze bijzondere wijze – door woord en voorwerp – wordt de herinnering aan de Tweede Wereldoorlog levend gehouden en gedenken wij hen die ons ontvielen.
Aan het boek “De weg naar de Hemel” van Henk van Os ontleen ik dat het bewaren van materiële herinneringen aan een dierbare overledene is van alle tijden, evenals de wens om op deze wijze deel te hebben aan de uitstraling van een vorst, een held, een heilige of een sportidool. In de religie heeft dit geleid tot reliekverering, niet slechts in het christendom maar ook, en al eerder, in het boeddhisme en andere godsdiensten.
Heden ten dage is reliek-verering een spirituele aangelegenheid zonder overspannen, bigotte verwachtingen. Ook bij buitenkerkelijken groeit de belangstelling voor het religieuze verleden. Men wendt zich in Nederland niet langer vol afgrijzen af van de emotionele en irrationele kanten van de godsdienst. De moderne mens heeft een brede interesse. Levend in een multiculturele samenleving beschouwt hij het christendom als een van de wereldgodsdiensten en de reliek-verering als een cultuurhistorisch fenomeen zonder er zijn goed- of afkeuring aan te geven. En de Middeleeuwen worden niet langer als donker en obscuur gezien, maar als een van de bloeiperioden van de westerse cultuur.
Dames en heren,
Vandaag gedenken wij de verzetsgroep Het Nederlands Oranjeleger”, bestaande uit een dertigtal man, die in uw parochie is ontstaan. Mede-oprichter en leider van de groep was Jan Robert, gymnastiekleraar aan de drie jongensscholen die de Vredeskerk toen rijk was. De verzetsgroep werd in 1941 gearresteerd, waarschijnlijk als gevolg van verraad. Drieëntwintig van hen, veelal jonge vaders of vrijgezelle jongens nog, belandden in concentratiekampen. Vijftien van hen keerden daar niet levend van terug.
In het boek “Parochie in de hel” beschrijft kapelaan Spronck uit Maastricht hoe het religieuze leven in Buchenwald gestalte kreeg. Spronck beschrijft de gruwelijkheden van de Duitsers die macht als recht beschouwden en die vonden dat gevangenen absoluut geen rechten hoorden te hebben. En kapelaan Spronck somt die rechten op:
Geen recht op waarheid.
Geen recht op rechtvaardigheid.
Geen recht op barmhartigheid.
Geen recht op overtuiging en geweten.
Geen recht op zijn gezin.
Geen recht op kleren en schoeisel.
Geen recht op gezondheid en genezing.
Geen recht op eten en drinken.
Geen recht op Godsdienst.
Geen recht zelfs om te leven.
Te midden van dat onrecht en alle onmenselijkheden, richtte een groepje personen - onder wie Jan Robert, bijgestaan door andere lekenapostelen - de Ondergrondse Kerk in Buchenwald op. Op zondagmiddagen, als de wekelijkse arbeidstaak voor enkele uren onderbroken mocht worden, kwamen enkele gevangenen bij elkaar om in het geheim de Mis te lezen. Priester Spronck leidde die bijeenkomsten in de zomer van 1942 en noemde de plaats van samenkomst onder de bomen: de Boskapel.
Tot aan het de bevrijding op 11 april 1945 bood deze verborgen kerkgemeenschap troost en hoop, en nam zij, zo goed en zo kwaad als dat ging, de geestelijke verzorging ter hand. Na de oorlog schrijft Jan Robert daarover: ”Het geeft ons, Amsterdammers, een gevoel van grote dankbaarheid, dat vanuit de stad van het Mirakel de zielzorg van een zo groot kamp als Buchenwald met zoveel succes kon plaatsvinden”.
Dames en heren,
Voordat ik het boek “Parochie in de hel” in de altaartafel leg, sluit ik af met een gedicht van Bert Schierbeek. Het verwoordt kort en bondig de betekenis van een voorwerp als reliek.
Dat wel
De wereldlijn van het ding
Het ding is een gebeuren
Een gebeurtenis
Een geschiedenis
Een werk
Een woord
Een teken
Vóór iets
Van iets